Duits: Eine kurze Zusammenfassung

Phase 1: Pre-historische Phase
(seit ca 3 millionen Jahren)

Die Urgeschichte Südafrikas hängt mit der Erscheinung des modernen Menschen zusammen. Über die Entwicklung von Homo Africanus zu Homo Sapiens während der Stein- und Eisenzeiten kann man schon Manches vor Ort nachspüren. Daten, die sich auf diese Phase beziehen, sind aber dürftig und beruhen vor allem auf archäolo­gischen Funden und mündlichen Traditionen. Dieser Zeitraum endet erst kurz vor der Gründung der Kap-Kolonie im Jahre 1652 mit der Landung des Niederländers, Jan van Riebeeck, in der Umgebung der heutigen Kapstadt.

Phase 2: Vorkolonialen Zeit mit Jäger, Sammler, Viehzüchter und Landwirte
(seit ca 25 tausend Jahren)

In diesem Zeitraum lebten die ersten Bewohner (San [Jäger und Sammler], Khoikhoi [Vieh­züchter] und Bantustämme, die Viehzüchter und Landwirte waren) in Südafrika. Ihre Geschichte ist aber noch immer eng mit den Stein- und Eisenzeiten ver­flochten.[1] Sie konnten ver­schie­dene Werkzeuge machen[2] und bewegten sich als Nomaden über große Teile des afrikanischen Kontinents. Später siedelten sie sich an Wasser­-Quel­len und fingen mit Landwirtschaft an. Die Bantustämme kamen ursprünglich von dem zentralen See­gebieten Afrikas.

Phase 3: Ankunft und frühe Ausbreitung der Europäer und Entwicklung von "kleinen" Apartheid
(1488-1902)

1488: Bartolomeu Dias
1498: Vasco de Gama
1652: Jan van Riebeeck
1657: Freibürger
1700: Trekburen (Rind- und Schafbauern)
1795-1803: Erste Übernahme durch Großbritannien
1806: Zweiter Übernahme durch Großbritannien
1750-1835: Schwarze Immigration - Mfecane (Zulu) / Difaqane (Sotho/Tswana)
1835-1845: Weiße Immigration - Große Trek (Voortrekkers)
1880-1881: Erster Anglo-Burenkrieg
1899-1902: Zweite Anglo-Burenkrieg

Der Europäische Eintritt in Südafrika hat weit reichende Folgen für die einheimische Be­wohner sowie die Kolonisten gehabt. Dies war nicht nur der Beginn der sogenannten „petty apartheid“, sondern war auch die Weiterführung von gewalttätigen Auseinandersetzungen zwischen den verschiedenen Bevölkerungsgruppen an der Grenze der Kap-Kolonie. Die Frei­bürger und späteren Treckburen ließen sich bald in dem Hinterland der Kolonie nieder und verbreiteten sich bis zum Orangefluss (nördliche Grenze) und dem Fischfluss (Ostgrenze).

Eine neue farbige Bevölkerungsgruppe erschien unvermeidlich auf der Szene und bald werden gemischte Ehen verboten. Waisenmädchen aus Rotterdam wurden eingeführt, um den Mangel an Frauen auszugleichen. Sklaven wurden von anderen holländischen Kolonien importiert, um den Mangel an Handwerkern zu lindern. Nach der Übernahme der Kap-Kolonie durch die Briten, veränderten sich die Bedingungen in der Kolonie spürbar. Die San und die Khoikhoi wurden von Siedlern überflutet und an der östlichen Grenze waren ständigen Konflikten zwischen den weißen Frontierbewohnern und den Xhosa. Dies führte zur Einführung eines „Niemandslandes“ zwischen den verschiedenen Bevölkerungen und deutlichen Rassenunter­schei­dungen.

Im Inland gab es in dieser Periode auch viele Kriege zwischen den verschie­denen Bantuvölkern. Alle Stämme wurden von Sjaka, einem Zulu-König, getötet und verstreut während einer aus­ge­breiteten Kampagne, bekannt als die Mfcana oder Difiqane. Andere Bevölkerungswanderungen ins Inland (wie die von den Griqua-Gruppen und dem großen Treck der Frontierburen) waren direkte Ausdrückformen von Unzufriedenheit mit der britischen Regierung und haben die Situation noch mehr kompliziert.

Nach vielen gewaltsamen Auseinandersetzungen zwischen Bantu, Buren und Briten gründeten die Buren schließlich zwei Buren-Republiken (die Südafrikanische Republik (ZAR) und Republik Oranje-Freistaat). Die Briten beherrschten jetzt zwei Kolonien (Kap und Natal, die letztgenannte war die rückeroberte Buren-Republik Natalia). Das Gesicht der südafrikanischen Landschaft hat sich für immer geändert.

Nach der Entdeckung von Diamanten in Kimberley und Gold in Pelgrimsrust und Johannesburg musste das Land die Folgen des Ersten Anglo-Buren-Krieges (ABK I, mit den Buren als Siegern,) und dem Zweiten Anglo-Buren-Krieg (ABK II, mit den Briten als Siegern) tragen. Der Friedensvertrag von Vereeniging in 1902 hat das gesamte Südafrika wieder zurück unter britische Herrschaft gebracht. Kein Wahlrecht für die Bantugruppen wurde in diesen Besprechungen akzeptiert. Wahlrecht für Farbige in der Kap-Kolonie wurde schon zugelassen.

Phase 4: Evolution von Apartheid und der Weg zu einem vereinigtien unabhängigen Union in 1910
(1902-1950)

1902-1905: Sir Godfrey Lagden Kommission
1910-1961: Union von Südafrika
1912: Gründung von der ANNC (spätere African National Congress oder ANC)
1914: Gründung der Nationalen Partei
1948: Nationalisten (NP) gewonnen den Wahl im Koalition mit der Arbeiterpartei

Nach dem ABK II untersuchte die Sir Godfrey Lagden Kommission (1902-1905)[3] das „schwarze Problem“ und kam zum Schluss, dass territoriale und politische Trennung zwischen den verschiedenen Völkern der Weg der Zukunft sein sollte. Dieser Befund war die Wiege der späteren Apartheid-Politik.

Die Kosten der Kolonien verursachten eine riesige finanzielle Belastung für Britannien. Bald nach dem Frieden von Vereeniging (1902) fingen die Briten deshalb mit Verhandlungen an, um die Verantwortung für die beiden ehemaligen Buren-Republiken und für die beiden britischen Kolonien los zu werden. Alle vier Kolonien sollten also in einer unabhängigen Union unter britischem Schutz regiert werden. Mehrere neue politische Parteien wurden zu diesem Zweck im Land etabliert – nur für weiße Wähler.

In 1910 entstand die Union Südafrikas unter Führung von General Louis Botha. Nach der Einführung der ersten diskriminierenden Gesetze, dem sogenannten „Natives Land Act“ (1913), eine Rebel­lion, Streiks, Abspaltungen, Verschmelzungen, Neueinteilungen und Namens­änderungen von politischen Parteien, einer finanziellen De­pres­sion, dem Sturz des Goldpreises, weiteren politischen Stürmen und zwei Weltkriegen, folgte 1948 eine Richtung ändernden Wahl. Die Hereenigde Nationale Partei (HNP) siegte mit einer Minderheit der Stimmen aber eine Mehrheit der Wahlkreise. Um eine stärkere Regierung zu bilden, formen sie eine Koalition mit der Arbeiterpartei. Zusammen formen diese zwei Parteien die Nationale Partei (NP, bekannt als Nationalisten). Ab 1948 konnte diese Gruppe eine noch sehr undeutliche Apartheid-Politik ungehindert implementieren.

Phase 5: Der Widerstand gegen Apartheid
(1950-1978)

1950: Homeland-Politik
1954-1958: Strijdom-era
1958-1966: Verwoerd-era (Verwoerd ermordet)
1955: Freiheit-Charta (ANC)
1961: Republik von Züdafrika gegründet
1962: Rivonia Prozess (Mandela im Gefängnis)
1965-1990: Grenzkrieg (nördliche Grenze des Landes)
1966-1978: Vorster-era
1976: Soweto Aufruhr und Notstand

Einer effektiven Oppositionspartei fehlte und die Nationalisten konnte unkontrolliert ihre Macht erweitern. Hunderte Gesetze, welche die Apartheidideologie förderten, wurden eingeführt. Die Nationalisten über­schwemm­­ten die Öffentlichkeit und die Medien mit ihrer Ideologie.

Die umstrittene „Homeland-Politik“ wurde durchgesetzt und der Bevölkerung aufgezwungen. Dieses Verhalten der Nationalisten hat schwarzes Selbstbewusstseins und Widerstand angeheizt. Es gab wachsende Unzufriedenheit mit Passgesetzen, fehlenden Wahl­rechten und anderen diskriminierenden Verordnungen. Dies führte zur Veröffentlichung der Freiheit-Charta (Freedom Charter) von Kliptown (1955), die Gründung der Protestorganisationen wie der Youth League (1943) und Gruppen wie der Pan African Congress (PAC, 1959), Umkonto we Sizwe (Speer der Nation, 1961) und Poqo (1962). Die Einführung eines Handels- und Waffenverbotes wurde Realität. Unruhe in schwarzen Townships wie Sharpeville und Langa zwangen die Nationalisten, einen Notstand im Land zu verordnen.

Die Protestierenden versuchten, die Lebensumstände des unterdruckten  Bevölkerungsteils zu verbessern. Die ersten sichtbaren politischen Proteste der Weißen gegen die Apartheid wurden von neu gegründeten Parteien (die Demokraten und der Liberalen Partei, diese unter Leitung von Alan Paton) artikuliert. Mandela wurde verhaftet. Dr. Hendrik Verwoerd wurde von Dimitri Tsafendas ermordet. Die Politik von Vorster versuchte, mit détante die Außenwelt zu beruhigen. Terroristen (aus der Perspektive der NP-Regierung; Freiheitskämpfer aus dem Blickwinkel von Opfer der Apartheid) aus Simbabwe und Angola trieben den Krieg an der Nordgrenze des Landes. Südafrika war zu diesem Zeitpunkt ein totalitärer Staat, von außen sowie innerhalb der Landesgrenzen bedroht.

Scharfe Kritik gegen diesen NP-dominierte Polizeistaat flammte aus verschiedenen Sektoren der südafrikanischen Gesellschaft auf - sowie von den sehr Konservativen als von der Liberalen. Aufstände gegen die Apartheitsideologie (angeheizt durch die Sprachenpolitik in den Schulen im Jahr 1976) haben sich von Soweto bis den schwarzen Townships im restlichen Land verbreitet. Der Tod des Aktivisten Steve Biko in Polizeischutz ließ den Topf komplett überkochen. Ein Informations-Skandal führte dazu, das Vorster zurücktreten musste.

Phase 6: Untergang der Apartheid
(1978-1994)

1978-1989: Botha-era
1983: ANC-Bombe in Pretoria und Referendum über mögliche neue Verfassung
1989-1994: De Klerk-era
1990: Freilassung von Nelson Mandela
1991-1993: Interm Regierung
1994: Erste demokratische Wahl in Südafrika

Ein Rückzieher nach dem anderen wurde von der neuen Botha-Regierung abgezwungen. Der Krieg an der nördlichen Grenze des Landes wurde ein Misserfolg. Die gewaltsamen Umsiedlungen in die Homelands und der Zusammenbruch von Industrien am Grenzen dieser Homelands führten zum Katastrophe.

Trotz Bothas Reformmaßnahmen und seinem Versuch, die Macht im Land zu verteilen, entwickelt sich die Unruhe schnell weiter. Ein Referendum im Jahr 1985 genehmigt die Errich­tung von Machtteilung in einem Präsidentenrat (aber noch immer ohne Wahlrecht für Schwarze).

Ein blutiger Bombenanschlag in der Hauptstraße von Pretoria macht deutlich, dass die Zeit für beruhi­gende Gespräche vorbei war. Der Pragmatiker, F.W. de Klerk, übernahm unverzüglich die NP-Führung von Botha. Er fing sofort mit starken Reformen an. Mandela wurde freigelassen und verbotene Organisationen wurden freigesetzt. Von allen Seiten gab es in dieser Zeit Druck auf die Nationalisten: Nicht nur von konservativer Seite (HNP & AWB) kam Widerstand, sondern es entwickelt sich auch einem Machtstreit zwischen den schwarzen Grup­pierun­gen (Xhosa-ANC; Zulu-Inkatha). Trotz allen Turbulenzen begannen alle Parteien eine neue demokra­tische Verfassung zu entwickeln. Die erste demokratische Wahl war endlich im Jahr 1994, entgegen allen Erwar­tungen, eine Wirklichkeit geworden.

Mandela: From prisoner to president

Phase 7: Neue Ordnung mit multi-kulturele Demokatie[4]
(1994-2013)

1994-1999: Mandela-era
1999-2008: Mbeki-era
2008+: Zuma-era

Südafrika ist eine der wenigen Nationen, in dem 350 Jahre Fremdherrschaft nicht in kolossalen Massakern, sondern in einem demokratischen Miteinander geendet haben. Statt für Gerichte à la Nürnberger Prozesse entschied man sich nach dem Fall des Apartheidsregimes Anfang der Neunziger für eine „Wahrheits- und Versöhnungs­kom­mis­sion“, die Truth and Reconciliation Commission (TRC). Der Straftäter konnten hier ihre Taten zugeben und um Vergebung beten. Die fürchterlichen Menschenrechts­verletzungen, die während der TRC zutage kamen, lösten nicht nur einen Sturm an Rachreaktionen aus, sondern Trauer, Betroffenheit, einen Ruf nach nationaler Versöhnung. Dieser Prozess wurde von Erzbischof Desmond Tutu geleitet.

Wahrheits- und Versöhnungs­kom­mis­sion (TRC), YouTube

Mit Ende der Apartheid wurden fast vollständig die Sanktionen gegen Südafrika seitens der EU und den USA aufgehoben. Doch durch politische und gesellschaftliche Probleme im Land (wie hohe Arbeits­losigkeit, Kriminalität, Korruption, die Auswirkungen von HIV/Aids, Bildungs­mangel und -unterschiede) entste­hen Spannungen, welche sich auf die wirtschaft­liche Situation auswirken. Die Regierung ver­sucht, diesen Spannungen durch eine weit­reichende Umverteilungspolitik entgegenzuwirken. Durch das sogenannte Black Empo­wer­ment Programm sollen die während der Apartheid benach­­teiligten Bevölkerungsgruppen (Schwarze, sog. Farbigen, Frauen und Behinderte) speziell unter­stützt werden.

Seit der „Wiederentdeckung“ der afrikanischen Kultur genießt die sogenannte afrikanische Renaissance hohes Ansehen. Ziel ist es, sich von alten Strukturen der Apartheid loszusagen und die verschiedenen existierenden Kulturen zu unterstützen und zu stärken.

[1] Stein-, Bronze- und Eisenzeit bezieht sich auf Entwicklungsperioden, als man die ersten Werk­zeuge und Waffen aus diesen Materialien produzierten. Um Bronze und Eisen zu verarbeiten, musste man in der Lage sein, das Rohmaterial zu schmelzen und zu pflegen. Das setzt ein hohes Maß an technologischen Fähigkeiten voraus. Diese drei Perioden haben in Afrika nicht unbedingt auf einander gefolgt - die Bronzezeit hat sich, zum Beispiel, in Afrika nicht präsentiert. myfundi.co.za/a/Argeologie_II:_Suid-Afrika

[2] Giliomee & Mbenga, Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika, p VIII.

[3] Giliomee, H. & Mbenga, B., Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika, p 227.

[4] www.suedafrika-travel.de/landeskunde/ - mit einigen kleineren Anpassungen.

South Africa: The fight for freedom https://www.youtube.com/watch?v=E6WvjZbOvDs

Wahrheits- und Versöhnungs­kom­mis­sion (TRC), YouTube

Tutu and the TRC: https://www.youtube.com/watch?v=ujOL8FS2wv4

So wird Südafrika in YouTube an der Welt vorgestellt in einem Versuch, eine traumatische Vergangenheit und noch immer unsichere Gegenwart zu verarbeiten: Proudly South African

https://www.youtube.com/watch?v=XW6leTnXvrY

Nederlands - vertaling door Ghislain Duchateau

Fase 1: Pre-historiesche Fase(van ca. 3 miljoen jaar geleden)

De oudste geschiedenis van Zuid-Afrika hangt samen met de verschijning van de moderne mens in Afrika. Over de ontwikkeling Homo Africanus tot Homo Sapiens gedurende de steen- en ijzertijdperken kan men al heel wat aan de weet komen. Gegevens over deze fase zijn heel schaars en berusten hoofdzakelijk op archeologische vondsten en mondelinge overlevering. Dit tijdperk komt tot een einde kort voor de stichting van de Kaapkolonie in het jaar 1652 met de landing van de Nederlander Jan van Riebeeck in de omgeving van het huidige Kaapstad.

Fase 2: Voorkoloniale tijd met jagers, verzamelaars, veetelers en landbouwers
(van ca. 25 duizend jaar geleden)

In dat tijdperk leefden de eerste bewoners (San [jagers en verzamelaars], Khoikhoi [veetelers] en Bantoestammen, die veetelers en landbouwers waren) in Zuid-Afrika. Hun geschiedenis is echter nog nauw met het steen- en ijzertijdperk vervlochten [1]. Zij konden werktuigen maken [2] en trokken als nomaden over grote delen van het continent. Later vestigden ze zich bij waterbronnen en begonnen ze met landbouw. De Bantoestammen zijn oorspronkelijk afkomstig uit de centrale meergebieden van Afrika.

Fase 3: Aankomst en vroege verspreiding van Europeanen en ontwikkeling van “kleine” apartheid
(1488-1902)

1488: Bartolomeu Dias
1498: Vasco de Gama
1652: Jan van Riebeeck
1657: Vrijburgers
1700: Rondtrekkende boeren (runder- en schapenhouders)
1795-1803: Eerste overname door Engeland
1806: Tweede overname door Engeland
1750-1835: Zwarte Immigratie - Mfecane (Zulu) / Difaqane (Sotho/Tswana)
1835-1845: Blanke Immigratie - Grote Trek (Voortrekkers)
1880-1881: Eerste Anglo-Boerenoorlog
1899-1902: Tweede Anglo-Boerenoorlog

De Europese aankomst in Zuid-Afrika heeft op alle gebieden ingrijpende gevolgen gehad voor de autochtone bewoners en ook voor de kolonisten. Niet alleen was dat het begin van de zogenaamde “kleine apartheid”, maar ook was dat het begin van gewelddadige botsingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen aan de grenzen van de Kaapkolonie. De vrijburgers zijn nogal vlug naar het binnenland getrokken en verspreidden zich tot bij de Oranjerivier (Noordgrens) - en de Visrivier (Oostgrens).

Een nieuwe bevolkingsgroep van kleurlingen verscheen onvermijdelijk op het toneel en vlug werden gemengde huwelijken verboden. Weesmeisjes uit Rotterdam werden ingevoerd, om het tekort aan handarbeiders te verminderen. Na de Britse overname van de kaapkolonie veranderden de omstandigheden in de kolonie opmerkelijk. De San en de Khoikhoi werden overspoeld door inwijkelingen en aan de Oostgrens ontstonden voortdurende conflicten tussen de grensboeren en de Xhosa. Dat heeft aanleiding gegeven tot de instelling van een “niemandsland” tussen de verschillende volkeren en tot een duidelijk rassenonderscheid.

In het binnenland waren er ook in die tijd vele oorlogen tussen de verschillende Bantoevolkeren. Alle stammen werden door Sjaka, een Zulukoning, uitgemoord en verspreid gedurende een uitgebreide campagne, bekend als de Mfcana- of Difiqane-beweging. Andere volksverhuizingen in het binnenland (zoals die van de Grikwa-groepen en van de grote Trek van de frontboeren) werden directe uitingen van ontevredenheid met de Britse overheid en hebben de situatie nog meer gecompliceerd.

Lees meer oor de Difiqane in het artikel van Sander de Gregorio: Een geschiedenis van Zuid- en zuidelike Afrika sinds 1800 (zaterdag 7 December 2013).

Na vele gewelddadige botsingen tussen Bantoes, Afrikanerboeren en Britten hebben de boeren uiteindelijk twee boerenrepublieken gesticht (de Zuid-Afrikaanse Republiek (ZAR) en de Republiek Oranjevrijstaat). De Britten overheersten nu twee kolonies (Kaap en Natal, de laatste was de heroverde boerenrepubliek Natalia). Het uitzicht van het Zuid-Afrikaanse landschap is toen voor altijd veranderd.

Na de ontdekking van diamanten in Kimberley en goud in Pelgrimsrust en Johannesburg moest het land de gevolgen dragen van de eerste Anglo-Boerenkrijg (ABK I, met de boeren als overwinnaars), en de tweede Anglo-Boerenkrijg (ABK II, met de Britten als overwinnaars). Het Vredesverdrag van Vereeniging van 1902 heeft heel Zuid-Afrika opnieuw onder Britse heerschappij gebracht. Stemrecht voor zwarte mensen werd in die onderhandelingen niet voorzien. Stemrecht voor kleurlingen in de Kaapkolonie werd wel toegestaan.

Fase 4: Evolutie van apartheid en de weg naar een verenigde onafhankelijke unie in 1910.
(1902-1950)

1902-1905: Sir Godfrey Lagden Commissie
1910-1961: Unie van Zuid-Afrika
1912: Oprichting van het ANNC (latere Afrikaans Nationaal Congres of ANC)
1914: Oprichting van de Nationale Partij
1948: Nationalisten (NP) won de verkiezingen in coalitie met de Partij van de Arbeid

Na de tweede Anglo-Boerenoorlog onderzocht de Sir Godfrey Lagden Commissie [3] (1902-1905) het “zwarte probleem” en kwam tot het besluit dat territoriale en politieke scheiding tussen de verschillende volkeren de weg naar de toekomst moest zijn. Dat besluit was de wieg van de latere apartheidspolitiek.

De kosten van de kolonies veroorzaakte een reusachtige financiële belasting voor Brittanië. Kort na de Vrede van Vereniging (1902) begonnen de Britten daarom onderhandelingen om de verantwoordelijkheid voor de beide vroegere Boerenrepublieken en voor de beide Britse Kolonies kwijt te geraken. De vier kolonies moesten dan ook in een onafhankelijke unie onder Britse bescherming geregeerd worden. Verschillende nieuwe politieke partijen werden daarom in het land gesticht – alleen voor blanke kiezers.

In 1910 ontstond de Unie van Zuid-Afrika onder de leiding van generaal Louis Botha. Na de invoering van de eerste discriminerende wetten, de zogenaamde “Natives Land Act” (1913), een opstand, stakingen, afsplitsingen, nieuwe indelingen en naamsveranderingen van politieke partijen, een financiële crisis, de val van de goudprijs, nog andere politieke stormen en twee wereldoorlogen, volgde in 1948 een verkiezing die een andere richting aanwees. De Hereenigde Nasionale Party (HNP) won de verkiezing met een minderheid van stemmen en een meerderheid van kiesdistricten. Om een sterkere regering te vormen is ze met de Arbeiderspartij samengesmolten. Samen vormden zij de Nationale Partij (NP, bekend als de Nationalisten). Vanaf 1948 kon die partij een nog heel onduidelijke apartheidspolitiek ongehinderd implementeren.

Fase 5: Tegenstand tegen apartheid
(1950-1978)

1950: Thuislandbeleid
1954-1958: Strijdom-tijdperk
1958-1966: Verwoerd-tijdperk (Verwoerd vermoord)
1955: Freedom Charter (ANC)
1961: Republiek van Zuid-Afrika opgericht
1962: Rivonia trial (Mandela in de gevangenis)
1965-1990: Grensoorlog (aan noordelijke grens van het land)
1966-1978: Vorster-tijdperk
1976: Rellen in Soweto en noodtoestand

Bij gebrek aan een effectieve oppositiepartij (net zoals de ANC ook vandaag geen wezenlijke oppositie heeft) kon de NP haar macht ongecontroleerd uitbreiden. Honderden apartheidswetten werden ingevoerd. De Nationalisten overspoelden het publiek en de media met hun ideologie.

De omstreden ‘thuislandpolitiek” werd ingevoerd en afgedwongen van de bevolking. Dat optreden van de Nationalisten heeft het zwarte bewustzijn en het verzet aangewakkerd. Er ontstond toenemende ontevredenheid met de paswetten, het ontbreken van stemrecht en andere discriminerende wetten. Dat leidde tot de publicatie van het Kliptown Vrijheidsmanifest in 1955, de stichting van protestorganisaties zoals de Jeugdliga (1943) en het Panafrikaans Congres (PAC, 1959), Umkomto we Sizwe (Speer van de Natie, 1961) en Poqo (1962). De invoering van een handels- en wapenverbod werd werkelijkheid. Opstanden in zwarte woongebieden (Townships, locaties) zoals Sharpeville en Langa dwongen de Nationalisten om de noodtoestand in het land uit te roepen.

De protesterende groepen probeerden de levensomstandigheden van de zwarten te verbeteren. De eerste politieke zichtbare protesten van de blanken tegen de apartheid werden beklemtoond door nieuw opgerichte partijen (de Democraten en de Liberale Partij, die onder de leiding stond van Alan Paton). Mandela werd aangehouden en gevonnist. Dr. Hendrik Verwoerd werd door Dimitri Tsafendas vermoord. Het détentebeleid van Vorster trachtte de buitenwereld te paaien. Terroristen (vanuit het perspectief van de NP-regering, vrijheidsstrijders vanuit het oogpunt van de slachtoffers van apartheid) droegen bij vanuit Zimbabwe en Angolo tot de oorlog aan de noordelijke grens van het land. Zuid-Afrika was in dat stadium een totalitaire staat, bedreigd door een totale aanslag van buiten en binnen de grenzen van het land.

Scherpe kritiek uit verschillende sectoren van de Zuid-Afrikaanse gemeenschap vlamde op tegen de politiestaat van de Nationale Partij – zowel vanwege de conservatieven als vanwege de liberalen. Opstanden tegen de apartheidsideologie (aangevuurd door het taalbeleid in de scholen in het jaar 1976) hebben zich van Soweto tot in de zwarte woongebieden in de rest van het land verspreid. De dood in een politiecel van de activist Steve Biko deed de pot helemaal overkoken. Een informatieschandaal leidde ertoe dat Vorster ontslag moest nemen.

Fase 6:  Ondergang van apartheid
(1978-1994)

1978-1989: Botha-tijdperk
1983: ANC-bom in Pretoria en het referendum over de nieuwe grondwet
1989-1994: De Klerk-tijdperk
1990: Vrijlating van Nelson Mandela
1991-1993: Bemiddeling van nieuwe grondwet
1994: De eerste democratische verkiezingen in Zuid-Afrika

Van de Botharegering werd een toenadering naar de anderen afgedwongen. De grensoorlog aan de noordgrens van het land werd een mislukking. De gedwongen volksverhuizingen naar de thuislanden en de instorting van industriële vestigingen aan de randen van de thuislanden voerden naar de catastrofe.

Ondanks de hervormingsbeslissingen van Botha en zijn poging om de macht in het land te verdelen, greep de onrust snel om zich heen. Een referendum in het jaar 1985 staat de machtsverdeling in een presidentiële raad toe (maar nog steeds zonder stemrecht voor zwarten).

Een bloedige bomaanslag in de hoofdstraat van Pretoria maakt duidelijk dat de tijd voor kalmerende gesprekken voorbij was. De pragmaticus F.W. de Klerk nam onverwijld de positie van Botha over. Hij is meteen met sterke hervormingen begonnen. Mandela werd vrijgelaten en verboden organisaties werden weer toegelaten. Van alle kanten was er in die fase druk op de nationalisten: niet enkel van de conservatieve kant (HNP & AWB) kwam er tegenstand, maar ook ontstond er een machtsstrijd tussen de zwarte groepen (Xhosa-ANC; Zulu-Inkatha). Ondanks alle onrust begonnen alle partijen een nieuwe democratische grondwet te ontwerpen. Tegen alle verwachtingen in werd de eerste democratische verkiezing in 1994 werkelijkheid.

Mandela: From prisoner to president

Fase 7: Nieuw regime met multiculturele democratie [4]
(1994-2013)

1994-1999: Mandela-tijdperk
1999-2008: Mbeki-tijdperk
2008+: Zuma-tijdperk

Zuid-Afrika is een van de weinige naties waarin een overheersing van 350 jaar niet uitliep in een kolossaal bloedbad, maar in een democratische samenwerking. In plaats van processen in de aard van de Nürnbergse processen besloot men na de val van het apartheidsregime in het begin van de jaren 90 een Waarheids- en verzoeningscommissie  (WVC) in te stellen. De daders konden hier hun daden toegeven en om vergeving vragen. De verschrikkelijke overtredingen van de mensenrechten die tijdens de WVC aan het licht kwamen, hebben niet alleen een storm van haatreacties opgewekt maar evenzeer nationale droefheid, betrokkenheid, deelneming en een oproep tot nationale verzoening.
Die ontwikkeling werd geleid door aartsbisschop Desmond Tutu.

De waarheid- en verzoeningscommissie (TRC), YouTube

Met de val van de apartheid werden bijna alle sancties tegen Zuid-Afrika van de kant van de EU en de USA opgeheven.  Maar door politieke en maatschappelijke problemen in het land (zoals hoge werkloosheid, criminaliteit, corruptie, de gevolgen van HIV/Aids, opleidingsgebreken en –onderscheid) ontstaan spanningen, die een negatieve invloed hebben op de economische situatie. De regering probeert die spanningen tegen te gaan met een verreikende herverdelingspolitiek. Door het zogenaamde bemachtigingsprogramma (Black Empowerment Programme) moeten de tijdens de apartheid achtergebleven bevolkingsgroepen (zwarten, zogenaamde kleurlingen, vrouwen en gehandicapten) speciaal worden ondersteund.

Sedert de “herontdekking” van de Afrikaanse cultuur geniet de zogenaamde Afrikaanse Renaissance een hoog aanzien. Het doel is om los te komen van de oude structuren onder de apartheid en de verschillende bestaande culturen te ondersteunen en te versterken.

Aldus wordt Zuid-Afrika op YouTube aan de wereld voorgesteld in een poging een dramatisch verleden en een nog steeds onzeker heden te verwerken.

[1]Steen-, brons- en ijzertijdperk verwijzen naar het tijdstip toen de mens de eerste keer werktuigen en wapens van die materialen heeft vervaardigd. Om brons en ijzer te verwerken, moest men in staat zijn, het ruwe materiaal te smelten en te bewerken. Dat veronderstelt een hoge maat aan technologische bekwaamheid. Deze drie periodes zijn in Afrika niet noodzakelijk op elkaar gevolgd – de bronstijd is bijvoorbeeld in Afrika niet voorgekomen. myfundi.co.za/a/Argeologie_II:_Suid-AfrikaYstertydperk

[2] Giliomee & Mbenga, Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika, p VIII.

[3] Giliomee, H. & Mbenga, B., Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika, p 227.

[4] www.suedafrika-travel.de/landeskunde/ - met enkele kleine aanpassingen.

Afrikaans: ´n Kort samevatting

Fase 1: Die pre-historiese fase
(sedert ca 3 miljoen jaar gelede)

Die pre-historiese geskiedenis van Suid-Afrika het met die verskyning van die moderne mens in Afrika te doen. Oor die ontwikkeling Homo Africanus tot Homo Sapiens gedurende die Steen- en die Ystertydperke kan ´n mens hier veel wys word. Inligting oor hierdie fase is baie skaars en berus hoofsaaklik op argeologiese vondse en mondelinge oorlewering. Dié tydperk kom stelselmatig tot ’n einde kort voor die vestiging van die Kaapkolonie in die jaar 1652 met die landing van die Nederlander, Jan van Riebeeck in die omgewing van die huidige Kaapstad.

Fase 2: Voor-koloniale tyd met jagters, versamelaars, veeboere en landbouers
(sedert ca 25 duisend jaar gelede)

In dié tydperk het die eerste inwoners (San [jagters en versamelaars],  Khoikhoi [veeboere] en Bantoestamme wat veeboere en landbouers was) in Suid-Afrika gelewe. Hulle geskiedenis is egter nog eng met die Steen- en die Ystertyd verweef. [1]Hulle kon werktuie maak[2] en het uitgebreid oor die kontinent rondgetrek, by waterbronne gevestig geraak en begin boer. Die Bantoe­stamme is oorspronklik afkomstig van die sentrale meergebiede van Afrika.

Fase 3: Aankoms en vroeë  uitbreiding van die Europeër - ontwikkeling van “klein” apartheid
(1844-1902)

1488: Bartolomeu Dias
1498: Vasco de Gama
1652: Jan van Riebeeck
1657: Vryburgers
1700: Trekboere en veeboere
1795-1803: Eerste oorname deur Brittanje
1806: Tweede oorname deur Brittanje
1750-1835: Mfecane (Zulu) / Difaqane (Sotho/Tswana)
1835-1845: Groot Trek (Voortrekkers)
1880-1881: Eerste Anglo-Boereoorlog
1899-1902: Tweede Anglo-Boereoorlog

Die Europese toetrede tot Suid-Afrika het op alle gebiede ingrypende gevolge vir die inwo­ners sowel as vir die kolonialiste gehad. Nie alleen was dit die begin van die sg. “klein apart­heid” nie, ook was dit die begin van geweldadige botsings tussen die verskillende bevolkings­groepe. Die Vryburgers het spoedig begin om deur die binneland (“Hinterland”) tot by die Oranjerivier (noordgrens)- en Visrivier (oosgrens) uit te brei.

Bruinmense het op die toneel verskyn en gemengde huwelike word verbied. Weesmeisies uit Rotterdam is ingevoer om die tekort aan vroue aan te vul. Slawe is uit ander Nederlandse kolonies ingevoer om die tekort aan handearbeiders te verlig. Ná die Britse oorname van die Kaapkolonie het die omstandighede in die Kolonie merkbaar verander. Die San en die Khoikhoi is oorspoel deur die setlaars en op die Oosgrens het die Grensboere voortdurend met die Xhosas gebots. Dit het tot die instel van ´n “niemandsland” tussen die verskillende volke gelei en tot duidelike rasse-onderskeid aanleiding gegee.

Lees meer oor die Difiqane in die artikel van Sander de Gregorio: Een geschiedenis van Zuid- en zuidelike Afrika sinds 1800 (Zaterdag 7 December 2013).

In die binnelande was daar in hierdie tydperk ook baie oorloë tussen die verskillende Bantoevolkere. Alle stamme is deur Sjaka, ’n Zoeloe-koning,  gedood en verstrooi tydens ´n uitgebreide konflik, bekend as die Mfcane- of Difiqane-beweging. Bevolkings­verhuisings soos dié van die Griekwas en die Groot Trek het uiting gegee aan die burgers se ontevredenheid met die Britse owerheid en het die situasie nog meer gekompliseer.

Ná vele geweldadige botsings tussen Bantoes, Boere-Afrikaners en Britte het die boere uiteindelik twee Boere-Republieke (ZAR en Republiek Oranje-Vrystaat) gevestig. Die Britte was in beheer van  die  twee Engelse kolonies (Kaap en Natal, die laasgenoemde die herowerde Boere-Republiek, Natalia). Die gesig van die Suid-Afrikaanse landskap het vir altyd verander.

Toe diamante in Kimberley en goud in Pelgrimsrust en Johannesburg ontdek is, moes die land die gevolge van die Eerste Anglo-Boere-Oorlog (gewen deur die Boere) en die Tweede Anglo-Boere-Oorlog (verloor deur die Boere) dra.  Die Vrede van Vereeniging in 1902 het die hele Suid-Afrika weer onder Britse oorheersing geplaas. Geen stemreg vir Swartmense word in hierdie on­der­han­delinge aangeneem nie. Stemreg vir Bruinmense in die Kaap­ko­lonie is wel toege­laat.

Fase 4: Evolusie van Apartheid oppad na ´n vereenigde onafhanklike Unie in 1910
(1902-1950)

1902-1905: Sir Godfrey Lagden Kommissie
1910-1961: Unie van Suid-Afrika
1912: Stigting van die ANNC (latere Afrika Nasionale Kongres of ANC)
1914: Stigting van die Nasionale Party
1948: Nasionaliste (NP) wen die verkiesing in coalitie met de Partij van de Arbeid

Ná die ABO II het die Sir Godfrey Lagden Commission[3] (1902-1905) die “swart probleem”ondersoek en tot die gevolgtrekking gekom dat gebieds- en politieke segregasie tussen die verskillende volkere die weg van die toekoms moes  wees. Hierdie besluit was die wieg van die latere apartheidspolitiek.

Die koste van die kolonies het ´n reuse finansiële las op die skouers van Brittanje geplaas. Spoedig na die Vrede van Vereeniging (1902) het die Britte dus met onderhandelinge begin om die verantwoordelikheid van beide die voormalige Boere-Republieke sowel as beide die Britse Kolonies van hulle af te skuif. Al vier die kolonies moes gevolglik in ‘n verenigde onafhanklike Unie onder Britse beskerming regeer word. Verskeie nuwe politieke partye is om dié rede in die land gestig - alleen vir wit kiersers.

In 1910 het die Unie van Suid-Afrika  ontstaan onder die leiding van genl Louis Botha. Ná die invoer van die eerste diskrimi­nerende wette, die sg “Natives Land Act” (1913), ´n rebellie, stakings, afstigtings en herverdelings en naamveranderings van politieke partye, ´n finansiële depressie, die val van die goudprys en 2 wêreldoorloë is daar in 1948 ´n rigtingsveranderende verkiesing. Die Hereenigde Nasionale Party (HNP) wen die verkiesing met ´n minderheid van stemme en ´n meerderheid van kiesafdelings. Om ´n sterker regering te vorm het hulle met die Arbeidersparty saamge­smelt. Saam vorm hulle die Nasionale Party (NP, bekend as die Nasionaliste). Vanaf 1948 kon dié party ’n toe nog vaagomlynde Apartheidsbeleid onge­hinderd implimenteer.

Fase 5: Die weerstand teen Apartheid
(1950-1978)

1950: Tuislandbeleid
1954-1958: Strydom-era
1958-1966: Verwoerd-era (Verwoerd vermoor)
1955: Freedom Charter (ANC)
1961: Die Republiek van Suid-Afrika kom tot stand
1962: Rivonia verhoor (Mandela in die gevangenis)
1965-1990: Grensoorlog (aan noordelike grens van die land)
1966-1978: Vorster-era
1976: Soweto opstand en noodtoestand

By gebrek aan ´n effektiewe opposisieparty (presies soos die ANC ook vandag geen noemenswaardige opposisie in die parlement het) kon die NP sy mag ongekontroleerd uitbrei. Honderde apartheidswette is ingevoer. Die Nasionaliste het die publiek en die media met hulle ideologie oorspoel.

Die omstrede “tuislandbeleid” is ingestel en op die bevolking afgedwing.  Dié optrede van die Nasionaliste het swart bewussyn en verset aangevuur. Daar was toenemende ontevredenheid met paswette, die gebrek aan stemreg en ander diskriminerende wette. Dit het aanleiding gegee tot die publisering van die Kliptownse Vryheidsmanifes in 1955, die stigting van protesorganisasies soos die Jeugliga (1943) en die Pan Afrikaanse Kongres (PAC, 1959), Umkomto we Sizwe (Spies van die nasie, 1961) und Poqo (1962). Die instelling van ‘n handels- en wapenboikot word realiteit. Opstande in swart woongebiede (Townships, lokasies) soos Sharpeville en Langa het die Nasionaliste gedwing om ‘n noodtoestande in die land in te stel.

Die protesterende groepe het probeer om Swartes se omstandighede te probeer verbeter. Die eerste politieke proteste van Witmense teen Apartheid is deur nuutgestigte partye (die Demokratiese en die Liberale partye, lg onder die leiding van Alan Paton) verwoord. Mandela is in hegtenis geneem en gevonnis. Dr. Hendrik  Verwoerd is deur Dimitri Stafendas vermoor. Vorster se beleid van détante het probeer om die buitewêreld te paai. Terroriste (uit die perspektief van die NP-regering; vryheidsvegters uit die oogpunt van die slagoffers van Apartheid) het vanuit Zimbabwe en Angolo tot die oorlog op die noordelike grense van die land bygedra. SA was op dié stadium ´n totalitêre staat, bedreig deur ´n totale aanslag van buite en binne die land se grense.

Skerp kritiek uit verskillende sektore van die Suid-Afrikaanse gemeenskap het teen die NP se polisiestaat opgevlam - vanuit verregse sowel as liberale geledere. Swart opstande teen Apartheid (aangevuur deur die taalbeleid in hulle skole in 1976) het opnuut vanuit Soweto na die res van die land se swart woongebiede versprei. Die dood in ´n polisiesel van die aktivis, Steve Biko, laat die pot heeltemal oorkook. ´n Inligtingskandaal het Vorster gedwing om te bedank.

Fase 6: Ondergang van Apartheid
(1978-1994)

1978-1989: Botha-era
1983: ANC-bom in Pretoria en die referendum oor die nuwe grondwet
1989-1994: De Klerk-era
1990: Vrylating van Nelson Mandela
1991-1993: Bemiddeling van nuwe grondwet
1994: Die eerste demokratiese verkiesing in Suid-Afrika

Een toegewing na die ander is van die Botha-regering afgedwing. Die grensoorlog het nie volgens plan verloop nie en misluk. Die gedwonge volksverskuiwings na die tuislande en die ineenstorting van nywerhede aan die grense van hierdie tuislande het tot katastrofe gevoer.

Ten spyte van Botha se hervorming en pogings om die mag in die land te verdeel, het die opstande vinnig verder ontwikkel. ´n Referendum in 1985 het die instelling van ´n magsdelende Presidentsraad goedgekeur (steeds sonder stemreg vir Swartes).

´n Bloedige bomontploffing in die hoofstraat van Pretoria maak dit duidelik dat die tyd vir paai-praatjies verby was. Die pragmatis, F.W. de Klerk, het onverwyld Botha se posisie oorgeneem. Hy het dadelik met sterk hervorming begin. Mandela is vrygelaat en verbode organisasies is weer wettig verklaar. Van alle kante was daar in dié fase druk op die Nasionaliste:  Bo en behalwe regse teenstand (HNP & AWB) het daar ook ´n magsstryd tussen veral die Xhosas (ANC) en die Zulu´s (Inkata) ontwikkel. Ten spyte van al die onrus het alle belanghebbende partye egter met onder­handelinge begin om ´n nuwe demokratiese grondwet saam te stel. Die eerste demokratiese verkiesing het bo verwagting in 1994 ´n werklikheid geword.

Mandela: From prisoner to president

Fase 7: Nuwe orde met ´n multi-kulturele demokasie[4]
(1994-2013)

1994-1999: Mandela-era
1999-2008: Mbeki-era
2008+: Zuma-era

Suid-Afrika is een van die weinige nasies wat dit reggekry het om 350 jaar van oorheersing nie in ´n kollosale bloedbad nie, maar in  demokra­tiese samewerking om te skakel. In die plek van ´n regsgeding á la Nürmbergverhore, is daar na die val van die Apart­heids­regime in die begin van die negentigerjare, besluit op ´n Waarheids- en Versoenings­kommissie (Truth and Reconciliation Commission, TRC). Die oortreders kon hulle dade  bely en vir vergewing  en kwytskelding aansoek doen. Die skryende skendings van menseregte wat tydens die WVK navore gekom het, het nie alleen tot ´n storm van haatreaksies gelei nie maar ook tot nasionale droefheid, aangegrepenheid, deelname en ´n nasionale oproep tot versoening. Die proses is deur biskop Desmund Tutu aangevoer.

Waarheids- en Versoeningskommissie (TRC), YouTube

Met die val van Apartheid is byna alle sanksies teen Suid-Afrika van die kant van die  EU en die USA opgehef. Tog het daar as gevolg van politieke en sosiale probleme in die land (soos hoë werk­loosheid, kriminaliteit, korrupsie, die gevolge van HIV/Aids en opleidingsgebreke en –onderskeid) spanninge ontstaan wat negatiewe invloed op ekonomiese terrein. Die Regering probeer om hierdie konflikte met ´n verreikende herverdelingspolitiek teen te werk. Met die sogenaamde Swart Bemagtigingsprogram (Black Empowerment Programme) moet die ”agtergeblewendes“ (benadeelde bevolkingsgroepe tydens Apartheid soos die Swart­mense, Bruin­mense, vroue en  gestremdes) spesiaal ondersteun word.

Sedert die “herontdekking“ van die Afika-kultuur  geniet die sogenaamde Afrika-Renaissance hoë aansien. Die doel  is om afstand te doen van ou strukture wat deur Apartheid daargestel is en die verskillende bestaande kulture te ondersteun en te versterk.

So word Suid-Afrika in YouTube aan die wêreld voorgestel in ´n poging om ´n traumatiese verlede en ´n nog onsekere hede te verwerk